واقعیّت و تخیّل، دو مولّفه هویّت سازی در سه شخصیّت رمان «جزیره سرگردانی» و «ساربان سرگردان»

رمان دو جلدی «جزیره سرگردانی» و «ساربان سرگردان»، نوشته سیمین دانشور، حدّاقل دو سطح دارد: سطح داستانی یا روایی و سطح رمزی یا تأویلی. نویسنده در خلق آن، زبان هنری و نمادین را در دقیقرین و ظریفت ترین کیفیّت بکار گرفته و رمزهای بدیع و متنوّع آفریده است. ساختارهای زبانی، شخصیّت ها، وضعیّت ها و صحنه ها بیشترین ظرفیّت رمزپروری را به نمایش گذاشته اند. شخصیّت های مهمّ رمان بر گرته هویّت تاریخی تعدادی از روشنفکران معاصر نویسنده آفریده شده اند. به گونه ای که بدون مقایسه شخصیّت های داستانی با شخصیّت های تاریخی، نمی توان به تحلیل بایسته رمان اقدام کرد. نویسنده با به کار گرفتن هویّت تعدادی از روشنفکران در آفرینش شخصیّت های داستانی، نظریّات تاریخی خود را بیان کرده است؛ تا جایی که سطح روایی رمان یک داستان تخیّلی و سطح رمزی آن متضمن نظریّات تاریخی نویسنده درخصوص تاریخ معاصر ایران در بین سال های 1332 تا 1357 است. در این نوشته با استفاده از قراین و وضعیّت ها و صحنه ها و ساختارهای زبانی و دیگر عناصر و جزئیات اثبات کرده ایم که هستی و مراد و سلیم هر یک به تنهایی از مجموع چند خصلت چند شخصیّت تاریخی از جمله آل احمد، شریعتی، ملکی، فردید، بازرگان و دانشور ساخته شده اند و سیمای ایشان از این طریق وارد نگاره هنر شده است.